بررسی تاثیرات عرضه سیمان در بورس کالا بر قیمت مصرف کننده سیمان و تغییر نقش دلال ها و واسطه ها

همواره سیاست های دولتی در راستای کاهش قیمت محصولات مختلف برای مصرف کننده در بازارهای مختلف می باشد. یا به بیان دیگر قصد و هدف اولیه ی سیاست گذار تعدیل قیمت ها و بهبود روند فروش به نفع تولید کننده و مصرف کننده و حذف واسطه های غیرضروری می باشد ولی اینکه در زمان اجرا چقدر این هدف محقق می گردد و یا نتیجه ی عکس می دهد نیازمند کار کارشناسی حین سیاست گذاری و کنترل فرآیند اجرا می باشد.

اخیرا دولت با هدف آزادسازی  قیمت انواع سیمان در بازار، برخی از تولیدکنندگان این محصول را موظف به توزیع آن در بورس کالا نموده است و قصد دارد به تدریج این روش را برای تمام کارخانجات اجرایی نماید. از مزیت های این روش رقابتی شدن قیمت محصول و شفاف شدن شبکه توزیع از نظر مالیاتی و همین طور امکان برنامه ریزی بهتر برای تولیدکننده ها می باشد.

در عوض واسطه های غیررسمی که بسیاری از آنها در حال حاضر با جواز فروش مصالح ساختمانی در بازار فعالیت می کنند برای خرید سیمان چه برای انبارهای خود و چه برای توزیع در بازار باید ابتدا شرکت تجاری ثبت نموده و سپس کد بورسی اخذ نمایند و به این ترتیب بنظر میرسد توزیع عادلانه تر و شفاف تر کالا در بلند مدت باعث تعدیل قیمت و کاهش سود واسطه ها گردد.

اما با گذشت چند هفته از اجرایی شدن این طرح نه تنها قیمت سیمان در بازار با کاهش روبرو نشد بلکه با جهش 10 تا 15 درصدی نیز همراه شد. همچنین با توجه به اینکه اکثر فعالان سنتی در شبکه ی توزیع امکان خرید این محصول بصورت مستقیم از بورس کالا را نداشته اند، باعث شده تا کمبود سیمان در شبکه ی توزیع نیز موجب افزایش قیمت به لحاظ تاثیرات روانی در بازار گردد. در خلال بحث در مورد عرضه سیمان در بورس کالا باید به بحث صادرات سیمان به کشورهای منطقه و قیمت آن در بازارهای صادراتی نیز توجه داشته باشیم، چرا که قیمت بازار داخلی سیمان همانند بسیاری از کالاهای دیگر متاثر از نرخ فروش ارزی سیمان ایرانی در کشورهای همسایه می باشد.

با مقایسه ی قیمت سیمان بصورت ارزی و ریالی درب کارخانه، در بسیاری از مواقع قیمت ریالی با قیمت ارزی برابری می کند و یا حتی با تعرفه های دولتی، سیمان با نرخ کمتری در بازار داخل توسط کارخانه ها فروخته می شود. اما با مقایسه ی قیمتی که به دست مصرف کننده می رسد متوجه تفاوت فاحشی میشویم که دلیل آن را باید در نحوه ی توزیع و نظارت بر توزیع آن جستجو کرد.

حال به بررسی تغییر روند قیمت سیمان با اجرایی شدن این طرح می پردازیم. با عرضه ی سیمان در بورس کالا طی هفته های اخیر، باتوجه به عدم فعالیت مصرف کنندگان نهایی نظیر سازندگان ساختمان در بورس کالا عملا فعلا بسیاری از مشتریان بالقوه حذف گردیده اند، پروژه های انبوه سازی و شرکت های تولید بتن آماده نیز که ممکن است امکان خرید از بورس کالا را داشته باشند باز هم به دلیل ضایعات انبارداری و خواب سرمایه و تمایل به پرداخت بصورت اعتباری ممکن است با تاخیر وارد این بازار شوند.

از طرفی توزیع کننده های خرد و کلان سنتی نیز که به دلیل دارا نبودن کد بورسی و محدودیت های مالیاتی عملا از دسته ی خریداران حذف شده اند و خودشان نیز برای شارژ انبارهای خرده فروشی و تامین نیاز مشتریان قدیمی خود، حال به بخشی از تقاضای بازار که امکان خرید مستقیم از کارخانه را ندارند اضافه شده اند. این در حالیست که معدود توزیع کننده های سنتی که موفق به اخذ کد بورسی برای خرید از بورس کالا شده و اقدام به خرید حواله سیمان از بورس می کنند نیز یه دلیل آشنا نبودن با روندها در مجموعه ی توزیع و فروش کارخانه در صف تحویل کالا معطل می شوند و مثلا با حجم محدودی می توانند کالای خریداری شده را از کارخانه خارج نمایند و عملا سرمایه گذاری در توزیع سیمان با قیمت های متعارف اصلا برایشان جذاب نخواهد بود و حتی ممکن است به دلیل تاخیر در تحویل بار دچار زیان نیز بشوند.

تنها دسته ای که عملا امکان خرید سیمان از بورس کالا و توزیع آن در بازار و بین دیگر واسطه ها را دارا می باشند، مجموعه های بزرگ با پتانسیل سرمایه گذاری بالا و یا افراد و اشخاص دارای ارتباطات خاص می باشند که بتوانند اولا این حجم از سرمایه گذاری را متحمل شوند و ثانیا با آشنایی کامل از بروکراسی خرید کالا از بورس بتوانند کالای خریداری شده را در زمان مناسب و بصورت فوری از کارخانه خارج نمایند.

با بررسی مزایا و محدودیت ها در اجرای طرح فروش سیمان در بورس کالا متوجه می شویم که علی رغم هدف اولیه ی سیاست گذار در راستای آزادسازی قیمت و رفع انحصار، عملا اتفاقی که در بازار رخ داده است، خارج شدن دلالان خرد و جایگزینی آن با واسطه های کلان و بازآفرینی انحصار به شکل دیگری بوده است. این درحالیست که در آینده حضور مصرف کنندگان در بورس کالا و عوامل توزیع با عملکرد شفاف می تواند این انحصار موقتی ایجاد شده را از بین ببرد و نه تنها موجب کاهش قیمت بلکه باعث بهبود توزیع سیمان به عنوان یک کالای استراتژیک در کشور گردد.

مجموعه ی بازار سفید به عنوان عضوی از شبکه ی توزیع مصالح ساختمانی در کشور نیز کم و بیش درگیر مشکلات ناشی از اجرای طرح فروش سیمان در بورس کالا می باشد و سعی کرده با بازتاب این مشکلات در جهت اصلاح روند اجرای طرح و رسیدن به تعدیل قیمت سیمان و ایجاد شفافیت در بازار اقدام موثری انجام داده باشد.