چسب های کاشی و سرامیک، چسب های بتن و سایر چسب های ساختمانی را چگونه انتخاب کنیم؟

استفاده از چسب در ساختمان‌سازی

استفاده از چسب‌ها در ساختمان سازی پیشینه تاریخی دور و درازی دارد اما شاید بتوان گفت که یونانیان و رومیان اولین ملت‌هایی بودند که از چسب در ساختمان‌سازی استفاده کردند. اگرچه استفاده از چسب‌ها در گذشته رایج بوده اما این چسب‌ها تولید شده از مواد طبیعی بوده‌اند و مانند امروز چسب‌های تخصصی برای کاربرد‌های مختلف وجود نداشت.

پس از جنگ جهانی دوم و ظهور چسب‌های شیمیایی استفاده از چسب در صنعت به شدت افزایش یافت و امروزه انواع مختلف چسب‌ها در صنعت از جمله صنعت ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در گذشته، اتصال و درزگیری قطعات ساختمانی سنتی با استفاده از سیمان، گچ و چسب‌های طبیعی انجام می‌شد. مثلا برای نصب کاشی‌های سرامیکی، دیوار چینی و جدا کردن فضا‌ها از یکدیگر و نصب تزئینات ساختمانی از مواد نام‌برده استفاده می‌شد.

اما پس از جنگ جهانی دوم، مصالح ساختمانی جدید مانند پلاستیک، پانل‌های گچی، فوم‌های عایق، پانل‌های چوبی (تخته خرده چوب …) و بسیاری از مواد خام مصنوعی جدید برای استفاده در دکوراسیون ساخته شدند و تمام این مصالح برای کنار هم قرار گرفتن نیازمند چسب‌های جدید بودند تا عملیات نصب آنان سریعتر کم هزینه‌تر و آسان‌تر از گذشته انجام شود.

همچنین، ساخت ساختمان‌ها نیازمند ساز و کار‌های سریع‌تر بود تا بتوانند با تکنیک‌های ساخت منازل و ساختمان‌های پیش ساخته رقابت کنند، و پنل‌ها، سقف‌ها و پارتیشن‌ها با سرعت بالاتری در جای خود قرار گیرند. 

چسب‌های ساختمانی: انواع، مقایسه و انتخاب بهترین چسب

چسب‌های ساختمانی در انواع گوناگونی در بازار موجود هستند. در این مطلب به بررسی چسب کاشی خمیری، چسب کاشی پودری، خمیر کاشت میلگرد، چسب بتن اپوکسی و چسب بتن آب بند می‌پردازیم.

چسب کاشی

از چسب کاشی برای چسباندن کاشی‌های پرسلانی به دیوار‌ها و کف استفاده می‌شود. کاشی‌ها در انواع و اقسام مختلفی در بازار وجود دارند و به همان تعداد نیز تنوع سطوح دیوار و کف زیاد است. بنابراین انتخاب چسب مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است تا اطمینان حاصل کنیم که کاشی‌های نصب شده برای سالیان طولانی در جای خود قرار گیرند.

انواع چسب کاشی

دو نوع چسب کاشی در بازار وجود دارد: چسب کاشی پودری و چسب کاشی آماده خمیری.

همانطور که از نام آن‌ها مشخص است چسب کاشی آماده خمیری را می‌توان با باز کردن ظرف آن مستقیم مورد استفاده قرار داد و نیازی به اماده سازی آن وجود ندارد. اما این سهولت استفاده با محدودیت‌هایی همراه است، چسب کاشی آماده خمیری را می‌توان برای نصب کاشی‌های سرامیکی سایز کوچک استفاده کرد.

از سوی دیگر چسب‌های پودری باید با آب مخلوط شوند و به دوغاب تبدیل شوند که آماده سازی آن به اندکی تلاش و زمان نیاز دارد. با این حال، قدرت چسبندگی چسب‌های پودری بسیار بالاتر است و به طور کلی می‌توانند برای نصب کاشی‌های سرامیکی، پرسلانی و سنگ‌های طبیعی به هر سطح و بستری مورد استفاده قرار گیرند. 

سطوحی که چسب کاشی در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد

همانطور که قبلا هم اشاره کرده‌ایم سطوح متنوعی وجود دارند که کاشی‌ها را با استفاده از چسب در آن‌ها قرار می‌دهند. در اینجا به متداول‌ترین سطوحی که چسب کاشی بهترین عملکرد را در آن‌ها دارد اشاره می‌کنیم.

• دیوار‌های آجری و سیمانی

معمولا کاشی‌های سرامیکی با سایز کوچک و متوسط برای نصب بر روی دیوار‌ها و فضا‌های بین کابینتی استفاده می‌شوند. و نصب آن‌ها با استفاده از چسب کاشی آماده خمیری انجام می‌گیرد. اگر کاشی‌های سرامیکی با سایز بزرگ یعنی بزرگتر از 30 سانتیمتر یا کاشی پرسلانی را می‌خواهید نصب کنید، باید از چسب‌های پودری استفاده کنید. این نوع چسب‌ها در رنگ‌ها، غلظت‌ها و سختی‌های مختلفی وجود دارند.

• کف چوبی

در صورتی که بخواهید روی کفی‌های چوبی کاشی‌کاری کنید باید این نکته را در نظر داشته باشید که اگرچه کاشی کاری مستقیم روی چوب با استفاده از چسب امکان‌پذیر است اما معماران نصب تخته سه‌لا ضدآب با حداقل ضخامت 15 میلی‌متر روی چوب و سپس نصب کاشی‌ها روی تخته سه‌لا را توصیه می‌کنند.

حتی اگر از کاشی‌های سرامیکی هم برای کف استفاده می‌کنید، نصب آن‌ها با استفاده از چسب‌های خمیری آماده به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. در عوض، شما همیشه باید از چسب‌های پودری بهره ببرید. نکات اساسی که باید در هنگام انتخاب چسب کاشی پودری در نظر داشته باشید رنگ چسب، انعطاف‌پذیری، و زمان مورد نیاز چسب برای سخت شدن است.

• کفی بتنی

برای نصب کاشی روی کفی‌های بتنی، همانند کفی‌های چوبی، شما باید از چسب‌های پودری استفاده کنید. به منظور نصب سرامیک، بتن باید کاملا سفت و خشک شده باشد. کفی‌هایی که به تازگی بتن ریزی شده‌اند نیاز به زمانی حداقل 6 هفته‌ای برای خشک شدن و نصب سرامیک دارند.

نگاهی نزدیک به چسب کاشی پودری

همه چسب‌های پودری یکسان نیستند و برای انجام پروژه‌های مختلف نیاز به چسب‌های کاشی متفاوتی است. در این قسمت به نکات مهم در مورد چسب کاشی اشاره می‌کنیم.

رنگ: بسیاری از چسب‌ها معمولا در دو رنگ سفید یا خاکستری وجود دارند. به طور کلی با توجه به رنگ ملات می‌توانید رنگ چسب را نیز انتخاب کنید. اگر از ملاتی استفاده می‌کنید که رنگ روشن دارد از چسب‌هایی با رنگ سفید و اگر از ملات با رنگ تیره استفاده می‌کنید باید از چسب‌های با رنگ خاکستری استفاده کنید.

انعطاف پذیری: حتی در محیط منزل، سرامیک‌های کف فشار و تنش زیادی را متحمل می‌شوند. این فشار‌ها و تنش‌های می‌تواند به دلیل رفت و آمد زیاد، گرمایش از کف و حرکات در لایه‌های زیرین سرامیک باشد.

بستری که برای نصب کاشی با استفاده از چسب کاشی پودری ایجاد می‌شود این قابلیت را دارد که چنین فشار‌ها و تنش‌هایی را جذب کند و از ترک برداشتن و جدا شدن سرامیک کف جلوگیری کند. هر قدر که درجه انعطاف‌پذیری چسب بالاتر باشد عمر سرامیک بیشتر و احتمال تخریب کف کمتر است.

چسب‌های کاشی و سرامیک پودری دو درجه انعطاف‌پذیری s1 و s2 دارند که s2 انعطاف‌پذیری بیشتری دارد. به طور کلی، برای کاربرد‌های معمولی استفاده از چسب پودری با درجه انعطاف‌پذیری s1 کفایت می‌کند اما بنا به تشخیص معمار می‌توان در چسب پودری با درجه s2 در جاهایی که در معرض رفت و آمد زیاد و اتعاش هستند استفاده کرد.

باید توجه داشت که در بعضی چسب‌های پودری، درجه انعطاف پذیری ذکر نشده است. این چسب‌ها نیز تنها برای کاربرد‌های معمولی قابل استفاده هستند.

زمان استفاده: چسب‌های پودری معمولا دو نوع استاندارد و فوری دارند. منظور از زمان استفاده، بازه زمانی است که شما باید در آن از چسب استفاده کنید. هر قدر زمان استفاده از چسب کوتاه‌تر باشد شما خواهید توانست سریعتر سرامیک را نصب کنید و کار خود را به پایان برسانید.

مثلا چسب‌های کاشی فوری در زمانی کمتر از چسب‌های استاندارد آماده استفاده می‌شوند. این زمان در چسب‌های فوری حدود 30 دقیقه و در چسب‌های پودری استاندارد 3 ساعت است.

اگرچه در بسیاری از مواقع استفاده از چسب کاشی فوری منطقی‌تر است اما موارد بسیاری در ساختمان سازی وجود دارند که در آن‌ها استفاده از چسب کاشی استاندارد توصیه می‌شود.

چسب کاشی استاندارد به دلیل اینکه با باز شدن ظرف و آماده شدن آن زمان زیادی برای استفاده در اختیار معمار قرار می‌دهد برای مکان‌هایی که کاشی‌کاری در آن‌ها زمان زیادی می‌طلبد مناسب است. مثلا در هنگام کاشی کاری گنبد‌ها و یا طاق‌ها معماران از چسب کاشی استاندارد استفاده می‌کنند. در نصب سرامیک‌های با سایز بزرگ دقت زیادی لازم است تا نتیجه کار خوب از آب در آید و دقیق و یکدست باشد، در این مورد نیز معماران از چسب کاشی استاندارد استفاده می‌کنند تا زمان کافی برای نصب دقیق کاشی‌ها را داشته باشند.

خمیر کاشت میلگرد و آرماتور

از مهم‌ترین اتفاقاتی که در حوزه ساختمان سازی افتاده است پیشرفت‌ در بخش ترمیم سازه بوده است. امروزه معماران می‌توانند با روش‌هایی مانند کاشت میلگرد و بولت داخل بتن، سازه‌ای بتنی را ترمیم و یا مقاوم سازی کنند. برای کاشت آرماتور و بولت از چسب‌های رزین اپوکسی استفاده می‌کنند. این چسب‌ها دارای سه جزء رزین اپوکسی، بیسفونل و هاردنر (سخت شوند) هستند.

خمیر کاشت میلگرد چسبندگی فوق‌العاده‌ای به فولاد و بتن دارد و مقاومت کششی و خمشی بسیار بالایی از خود نشان می‌دهد. این چسب‌ها معمولا آب را به خود جذب نمی‌کنند و طول عمر بالایی نسبت به بتن دارند. همچنین تغییرات شیمیایی روی خمیر کاشت میلگرد و بولت چندان اثرگذار نیست که نکته مثبتی در ساختمان سازی محسوب می‌شود.

از آنجایی که چسبندگی خمیر کاشت میلگرد بسیار زیاد است نیازی به ایجاد حفره‌هایی با قطر زیاد برای کاشت میلگرد وجود ندارد و می‌توان برای محاسبه قطر حفره برای کاشت میلگرد به راهنمای استفاده از خمیر خریداری شده مراجعه کرد.

چسب بتن اپوکسی و چسب بتن آب بند

چسب‌های بتن برای اتصال سطوح بتنی به یکدیگر استفاده می‌شوند مثلا هنگامی که می‌خواهیم بتن جدید را به بتنی قدیمی وصل کنیم چسب بتن به کار برده می‌شود. همچنین برای بالا بردن چسبندگی و آب بند کردن بتن، این نوع چسب‌ها به ملات اضافه می‌شوند. چسب‌های بتن اپوکسی مقاومت بالایی دارند و در برابر تغییرات شیمیایی نیز مصون هستند. تغییر شکل، انبساط و انقباض در این نوع چسب‌ بسیار ناچیز و قابل چشم‌پوشی است.

چسب بتن اپوکسی و چسب بتن آب بند معمولا به صورت دو جزئی هستند که یک جزء عمل آورنده و یک جز سخت شونده است. جزء عمل آورنده بر پایه رزین است و معمولا حجم آن بیشتر از جزء سخت شونده است. این دو جزء با هم مخلوط می‌شوند تا ماده‌ای یکنواخت و هم‌رنگ حاصل شود. آماده کردن چسب بتن به زمانی بین 5 تا 10 دقیقه نیاز دارد.

چسب بتن اپوکسی مقاوم به رطوبت است و معمولا تا دو و نیم ساعت پس از آماده‌سازی قابل استفاده است. سخت شدن نهایی این چسب‌ها 7 روز زمان می‌برد. پس از سخت شدن، چسب بتن اپوکسی تبدیل به سطحی آب بند می‌شود. از چسب بتن اپوکسی برای آب بندی هم می‌توان استفاده کرد اما هزینه بالای این نوع چسب‌ها برای مصارف آب بندی منجر به تولید چسب بتن آب بند شده است. این نوع چسب‌ها را می‌توان علاوه بر بتن، به عنوان پوششی برای سطوحی مانند کاشی، موزاییک، آجر و سنگ فرش استفاده کرد.

نکاتی که در زمان استفاده از انواع چسب ها در ساختمان باید مورد توجه داشته باشیم

استفاده از چسب امکان اتصال مواد متفاوت را به یکدیگر فراهم می‌آورد: برای مثال با چسب می‌توان شیشه را به فلز یا بتن، پلاستیک را به چوب یا فلزات و فوم‌های عایق را به دیگر مشتقات وصل کرد.

تنها چسب است که می‌تواند ترکیبی از بتن، فلزات، چوب، سنگ، پنل گچی، فوم، شیشه، سرامیک، لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت را به یکدیگر وصل کند (البته این کار با انتخاب چسب‌های مناسب مقدور است). اتصال دهنده‌های فلزی مانند پیچ چوبی، میخ و پیچ و مهره تنها قادر هستند قطعات ضخیم و سخت که قابل دریل کاری و ایجاد سوراخ هستند را به یکدیگر وصل کنند.

اتصال با چسب بهترین روش برای مونتاژ سطوح بزرگ است، چسب روی تمام سطوح پخش می شود و می‌توان به هر صورت دلخواه قطعات را وصل کرد در حالی که روش‌های دیگر مانند جوشکاری یا پرچ کردن، تنها برای اتصالات خطی یا متناوب استفاده می‌شود.

چسب کاری تنها راه ساخت ساندویچ پانل، پنجره‌های دو جداره و تخته‌های کامپوزیتی است. همچنین تنها روش برای لمینیت‌کاری بر روی پانل‌ها یا اتصال پوشش‌های تزئینی دیوارها و روکش‌های ضد آب روی سقف‌های شیب‌دار است.

با از بین بردن اتصالات مکانیکی مانند پیچ چوبی، پیچ و مهره، پرچ و میخ، استفاده از چسب سطوحی مسطح، صاف و یکدست به دست می‌دهد و زیبایی و انعطاف طراحی به شدت افزایش می‌یابد. برای مثال، استفاده از چسب در طراحی نماهای شیشه‌ای ساختمان‌ها، سطوحی یکدست، بدون درز و زیبا ایجاد می‌کند.

در استفاده از چسب برای اتصال قطعات هیچ تضعیفی در قدرت اتصال ایجاد نمی‌شود، در حالی که در استفاده از پرچ و پیچ که نیازمند دریل کاری است مقاومت مکانیکی در اطراف حفره ها کاهش محسوسی پیدا می‌کند.

بخش‌هایی که از اتصال مجموعه‌ای از اجزا با چسب به یکدیگر ایجاد می‌شوند مقاومت مکانیکی بالاتری نسبت به اتصالات دیگر دارند. برای مثال مقاومت مکانیکی و سختی ساندویج پانل‌ها بسیار بالاست و کنار هم قرار دادن اجزای تشکیل دهنده ساندویچ پانل در کنار یکدیگر با هر اتصال دیگری به هیچ عنوان مقاومت لازم را ایجاد نمی‌کند. برای همین است که تولدی ساندویچ پانل‌ها تنها با چسب امکان پذیر است.

اتصالات چسبی معمولا انعطاف پذیر هستند و ارتعاشات را جذب می‌کنند. هنگامی که دو ماده اتصالی متفاوت از همدیگر هستند، اتصالات چسبی قابلیت مقاومت در برابر ضریب انبساط‌های متفاوت را دارند. مثلا شیشه و فلز ضرایب انبساط متفاوتی دارند و بهترین روش اتصال برای این دو ماده استفاده از چسب است.

هزینه مونتاژ با چسب به مراتب کمتر از روش‌های دیگر است. چسب کاری معمولا نیاز به ایجاد حفره با دریل ندارد و برای آن نیروی انسانی کمتری نیاز است. ابزار‌های اعمال چسب در ساختمان سازی ساده و ارزان هستند و به کار بردن آن با دست نیز امکان‌پذیر است.

برخی از ملات‌ها که از چسب ساخته می‌شوند و لایه‌های ضخیم چسب که هنگام خشک شدن تغییر اندازه نمی‌دهند، می‌توانند حفره ها را پر کنند و تأثیرات سطحی مطلوبی ایجاد کنند. این یک نکته بسیار مهم برای نصب کاشی‌های سرامیکی یا قطعات بتنی بزرگ غیر مسطح است. همچنین برای اتصال قطعات فلزی به بتن نیز این نکته حائز اهمیت است. 

لایه‌های چسب مانند چسب اپوکسی محافظی قوی در مقابل خوردگی هستند. چسب‌ها همچنین عایق الکتریسیته نیز هستند. البته باید اشاره کنیم که برخی چسب‌ها رسانای بسیار قوی الکتریسیته هستند و برای ساخت پوشش‌های رسانا از آن‌ها استفاده می‌شود. برای مثال در اتاق‌های کامپیوتر و بیمارستان‌ها برای ساخت سطوح رسانای برق از این نوع چسب‌ها بهره می‌گیرند.

برخی چسب‌ها بر اساس ترکیب شیمیایی و نوع فرمولاسیون، نسبت به نفوذپذیری آب عایق هستند. برای مثال چسب‌ اپوکسی و چسب‌های ماستیکی ضد آب هستند و استفاده از آن‌ها در زیر سرامیک کف ساختمان و یا در کاشی کاری سرویس‌ بهداشتی و حمام، این فضاها را نسبت به آب عایق کاری می‌کند.

برای دست‌یابی به یک اتصال قوی،سطوح اتصال باید تمیز، خشک و نسبتا هموار باشند ( مگر اینکه چسب با پر کردن شکاف‌های عمیق همچنان توانایی نگه داشتن اتصال را داشته باشد). فراهم کردن چنین پیش نیاز‌هایی در بحث ساختمان‌سازی دشوار است خصوصا آنکه عمده کار‌های ساختمانی در محیط بیرون انجام می‌گیرد.

ایجاد اتصال با چسب نیازمند دقت، پاکیزگی و مهارت کارگران و سرپرستان و طراحی مناسب اتصالات توسط معماران، طراحان، صنعت‌گران و شرکت‌های ساختمانی است. چسب‌کاری ساختمانی نیازمند آموز‌ش‌های خاص و دانش کافی معماران، طراحان و متخصصان دارد.

مقاومت حرارتی چسب‌های ساختمانی نسبتا پایین و برای بهترین چسب‌های اپوکسی به حدود 100 درجه محدود می‌شود و چسب‌های ترموپلاستی مانند ونیل و نئوپرن مقاومت حرارتی در حدود 70 تا 80 درجه دارند که برای استفاده در فضای بیرونی مناسب هستند.

بالاترین درجه حرارت معمولا در سطوح پنل‌های نمای خارجی ساختمان‌ها ایجاد می‌شود. این درجه حرارت در کشور‌های گرم در صورتی که نما به رنگ تیره باشد و به سمت جنوب قرار گرفته باشد به 70 درجه سانتیگراد و بالاتر نیز می‌رسد.

بعضی اوقات چسب‌ها در دمای 60 تا 70 درجه شروع به نرم شدن می‌کنند. تنها ملات‌های سیمانی و گچی قابلیت مقاومت در برابر حرارت تا 400 الی 500 درجه را دارند زیرا آن‌ها بر پایه مواد معدنی هستند.

فرایند عملکرد و سخت شدن چسب ممکن است زمان زیادی احتیاج داشته باشد. مثلا در مورد چسب‌هایی مانند اپوکسی‌های دو جزئی که تکمیل اتصال در آن‌ها نیازمند واکنش‌های شیمیایی است این مدت زمان ممکن است در دمای اتاق تا 10 الی 15 ساعت طول بکشد. همچنین در مدت سخت شدن چسب، اتصالات نیاز به نگه‌داری توسط بست‌هایی را پیدا کنند.

ترکیب شیمیایی، طراحی و محاسبه اجزای اتصال، و خواص مکانیکی و فیزیکی چسب توسط کاربران به خوبی شناخته نمی‌شود و شرکت‌های سازنده نیز توضیح دقیقی در این موارد ارائه نمی‌دهند. در مقابل، سهولت استفاده از اتصالات مکانیکی به مراتب بالاتر است. طراحی و محاسبه این نوع اتصالات آسان‌تر و توسط معماران و طراحان شناخته شده‌تر است. همچنین راهنمای اجرای اتصالات مکانیکی بسیار واضح و قابل فهم توسط کارگران است.

دوام اتصالات چسبی در مقابل تغییرات آب و هوایی مانند باد، باران، گرما و چرخه‌های حرارتی به 10 تا 15 سال محدود است. اگرچه در پروژه‌های عمرانی، چسب‌های اپوکسی دوامی 50 ساله از خود نشان می‌دهند.

برای چسب‌کاری، قطعات اتصال باید به طور ویژه به همین منظور طراحی شوند، برای مثال سطوح اتصال نباید در معرض نرم شدن یا پوسته پوسته شدن قرار داشته باشند و یا تنش بالا در سطوح باریک اتصالی با چسب اعمال شده باشد.

نفوذ آب اغلب باعث کاهش چسبندگی می‌شود، به همین خاطر حفاظت دو سمت اتصالات از نفوذ آب ضروری است.